Sygnały ADHD u małego dziecka - jak sobie radzić?

fot. lullabuy.co.uk

Choć zespół nadpobudliwości psychoruchowej diagnozuje się dopiero w wieku sześciu lat, sygnały tego zaburzenia pojawiają się od najmłodszych lat dziecka. Ich rozróżnienie sprawia wiele trudności ponieważ zarówno nadruchliwość jak i impulsywność wpisują się w naturalny pejzaż zachowań maluchów.

Wczesne objawy nadruchliwości, impulsywności i zaburzeń uwagi stanowią duży problemem i nie lada wyzwanie w codziennej pracy wychowawczej. Pierwszym krokiem jest więc identyfikacja wczesnych sygnałów ADHD oraz dobór odpowiednich strategii postępowania, które umożliwią maluchom lepsze funkcjonowanie w środowisku przedszkolnym.

                                                    Wczesne sygnały ADHD

Dr. Mark Mahone, dyrektor Zakładu Neuropsychologii w Kennedy Krieger Institute w Baltimor, podał listę wczesnych oznak, które mogą wskazywać na ryzyko diagnozy ADHD w późniejszym wieku.

Zaliczył do nich między innymi:

• nielubienie i unikanie aktywności, które wymagają koncentracji uwagi przez więcej niż jedna,dwie minuty
• szybka utrata zainteresowanie daną aktywnością i przechodzenie do kolejnej
• wyróżnianie się gadatiwością i hałasowaniem w porównaniu do innych maluchów
• wspinanie się na różne rzeczy po wcześniejszej instrukcji, aby tego nie robić
• bycie w nieustannym ruchu
• inicjowanie sytuacji, które zagrażają własnemu bezpieczeństwu
• bycie wyjątkowo otwartym w stosunku do obcych osób/bardzo szybkie oswajanie się z nowymi osobami
• częste epizody zachowań agresywnych względem rówieśników

                                                 Strategie pracy z objawami

Nadruchliwość, zaburzenia koncentracji i impulsywność to osiowe objawy ADHD. Należy pamiętać, że są one niezależne od woli dziecka, stąd zdecydowanie unikamy karania za objawy. W zamian wdrażamy specyficzne strategie pracy pomagające maluchom w radzeniu sobie z objawami i poprawiające ich codzienne funkcjonowanie.Poniżej kilka wskazówek przydatnych w pracy z maluchami z symptomami ADHD w domu i przedszkolu.

·        

A/ Zadania dziecka dziel na mniejsze kroki

Ze względu na problemy z pamięcią instrukcje podawaj w etapach ( przechodź do kolejnych, kiedy dziecko skończy poprzednie).

·        B/ Formułuj czytelne konkretne polecenia 

Aby polecenie miało szansę realizacji, potrzebne jest nawiązanie bezpośredniego kontaktu z dzieckiem. Podejdź do dziecka, nawiąż z nim kontakt wzrokowy. Jeżeli dziecko siedzi możesz kucnąć obok niego i delikatnie dotknąć jego ramienia. Formułuj krótkie - dwu-, trzywyrazowe konkretne polecenia. Zamiast mówić, czego dziecko nie powinno robić, skoncentruj się na tym, co chciałbyś, aby zrobiło. Na przykład polecenie „Mateuszku nie rozrzucaj zabawek” zamieniamy na „Mateuszku schowaj zabawki do pudełka”. Nie zapomnij o powtórzeniu polecenia i dopilnowaniu jego wykonania. Gdy dziecko wykona nasze polecenie, koniecznie nie zapominajmy go pochwalić!

·       C/ Przypominaj i powtarzaj 

Ze względu na problemy z koncentracją i pamięcią dziecko potrzebuje licznych powtórzeń i przypomnień, aby sprawnie funkcjonować. Dziecko z zespołem nadpobudliwości często nie jest w stanie przypomnieć sobie obowiązujących zasad, choć je zna. Pomocne więc będą systematyczne przypomnienia o zasadach obowiązujących w danym momencie, aby ułatwić dziecku właściwe ukierunkowanie własnego działania. Bardzo dobrze sprawdza się również przypominanie zasad w formie wizualnej, zwłaszcza młodszym maluchom. Przykładowe "wizualne przypominajki" można znaleźć tutaj

·        D/ Stwórz uporządkowane środowisko 

Dzieci z zespołem nadpobudliwości potrzebują wyraźnej czytelnej struktury i uporządkowania. Pomocne będą wszelkiego rodzaju plany dnia (ciekawy pomysł jego wizualnej formy można znaleźć tutaj), plany poszczególnych aktywności a także określenie jakie zachowania są dopuszczalne a jakie nie ( kontrakty, kodeksy, itp.)

·        E/ Zagospodaruj nadruchliwość 

Pamiętajmy, że w przypadku ADHD nadruchliwość jest objawem a nie chęcią zrobienia nam na złość. Dzieci z zespołem nadpobudliwości nie są zdolne do dłuższego usiedzenia w miejscu. Zagospodarowanie nadruchliwości może być doskonałym sposobem na poradzenie sobie z problemem „ciągłej nadwyżki energii”. Należy wyraźnie ustalić, co dziecko może robić (np. ściskanie gumowej piłeczki, pójście na 3 minuty do Krainy Zabawy, aby poskakać na piłce lub posiedzieć na zabawnym siedzisku) oraz czego nie może (wybiegać z sali, zaczepiać innych dzieci, rzucać zabawkami). Inne pomysły na zagospodarowanie nadruchliwości to na przykład rozdanie przez dziecko kredek lub poukładanie zabawek. Niezastąpione jest także przeplatanie wszelkich zajęć dynamicznymi zabawami bazującymi na aktywności ruchowej.

·        F/ Zwróć uwagę na organizację sali 

Nadpobudliwe maluchy powinny siedzieć blisko nauczyciela, najlepiej w towarzystwie spokojnego dziecka. Sala, w której przebywają dzieci, powinna być wyposażona w specjalnie zorganizowany kącik (np. kraina odpoczynku), do którego maluch będzie mógł się wycofać, jeśli potrzebuje pobycia samemu i zminimalizowania rozpraszających bodźców.

·        G/ Bądź konsekwentny 

Konsekwencja jest najistotniejszą częścią pracy z dzieckiem z ADHD. Im bardziej będziemy konsekwentni, tym bardziej nasze zachowanie stanie się przewidywalne i czytelne dla dziecka.

·        H/ Chwal dziecko 

Chwalmy dziecko za zachowania, które chcemy wzmacniać. Koniecznie od razu po wystąpieniu pożądanego zachowania. Pochwały oprócz tego, że dodadzą „skrzydeł”, staną się także cennym drogowskazem podpowiadającym jak należy się zachowywać. O pomocnych pochwałach behawioralnych można przeczytać tutaj

Pamiętajmy także o wyspach kompetencji - dostarczajmy dziecku możliwości, aby mogło odnieść sukces w tym, co szczególnie mu wychodzi!