Jak wspierać dziecko w pokonywaniu lęku

fot. spunin.com

Budzący grozę potwór czający się tuż pod łóżkiem, paraliżujący mrok wypełniający pokój aż po brzegi, a także psy, pająki, pociągi czy winda, to tylko niektóre z lęków trapiących nasze maluchy. Choć lęków jest wiele i są bardzo zróżnicowane, można znaleźć dla nich pewną cechę wspólną - doświadczają ich zarówno dzieci jak i dorośli. Lęk jest emocją towarzyszącą nam od zawsze. Choć to emocja trudna i budząca dyskomfort, pewna jej ilość jest potrzebna do prawidłowego rozwoju dziecka. Problem pojawia się, gdy lęku jest za dużo lub, gdy towarzyszy dziecku zbyt często. Jeśli tak się dzieje, należy dobrze przygotować się do pomocy dziecku i aktywnie wesprzeć je w radzeniu sobie z emocją lęku. Umiejętnie okazane wsparcie to wspaniały skarb, który pokonywanie lęku może zamienić w czarodziejską rozwojową  podróż, u kresu której czeka cenny zasób poczucia własnej kompetencji.

Poniżej kilka wskazówek, jak wspierać dziecko w radzeniu sobie z lękiem.

1) Zaakceptuj lęk dziecka i nie zaprzeczaj mu

Lęk jest dla dziecka czymś realnym, dlatego próby radykalnego zaprzeczania lękowi mogą być odebrane przez dziecko jako brak zrozumienia jego odczuć. Zamiast obfitych zapewnień, że przedmiot lęku nie istnieje, pomóżmy dziecku oswajać tą emocję poprzez uczenie go umiejętności radzenia sobie z lękiem.

2) Rozmawiaj z dzieckiem o lęku

Niezwykle ważna dla prawidłowego rozwoju dziecka jest nauka mówienia o odczuwanych emocjach, w tym o odczuwanym lęku. Kiedy dziecko obgryza paznokcie, można powiedzieć "Obgryzasz paznokcie, czy to znaczy, że jesteś zdenerwowany/czegoś się boisz?" Pomaga to dzieciom rozpoznać własne odczucia i nazwać je. Kiedy rozmawiamy z dziećmi o tym, jak to jest być zdenerwowanym/bać się czegoś, pomagamy im lepiej identyfikować sygnały odczuwanych emocji i uczuć. Rozmowa na temat odczuwanych emocji jest także okazją do podzielenia się przez dziecko własnymi uczuciami, co jak i my dorośli wiemy, przynosi ulgę.

3) Korzystaj z zabawy, jako okazji do opowiedzenia o emocjach

Zabawa jest kojarzona przez dziecko z czymś bezpiecznym. Jest więc podłożem do "bezpiecznego" opowiedzenia o odczuwanych emocjach. Bezpośrednie opowiedzenie o swoich uczuciach może być czasami dla dziecka zbyt trudne lub zagrażające, dlatego wejście w sytuację zabawową pomoże mu łatwiej podzielić się tym, czego doświadcza w związku z sytuacją lękową.

4) Opowiadaj o swoich emocjach

Rozmawiając z dzieckiem o swoich emocjach (dostosowując treść i język do wieku dziecka) pomagamy mu w lepszej orientacji w świecie uczuć. Dziecko dowiaduje się jakie są rodzaje emocji i jakie są sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami, na przykład z lękiem. Rozmowa o emocjach rozwija także dziecięca umiejętność wyrażania uczuć za pomocą słów (werbalizacja emocji). Opowiadanie o tym, jak daną emocję odczuwamy w ciele, uczy malucha dostrzegania wzajemnych powiązań sfery fizycznej i psychicznej (ćwiczenie dotyczące wspomnianego aspektu można znaleźć tutaj).

5) Ofiaruj bliskość
Kiedy dziecko odczuwa lęk, najcenniejsze co możemy zrobić, to przytulenie go i ofiarowanie mu bliskości... Ten cenny skarb pomoże dodać odwagi, aby ruszyć w rozwojowym kierunku pokonywania własnych lęków. 

6) Ćwicz z dzieckiem relaksację

Relaksacja jest bardzo ważną częścią pracy z dziećmi z problemami lękowymi, ponieważ pomaga bezpośrednio redukować poziom odczuwanego lęku. Korzystaj z ćwiczeń relaksacyjnych, aby nauczyć dziecko samodzielnego obniżania poziomu lęku.

7) Porozmawiaj z dzieckiem o sposobach radzenia sobie z lękiem

Skorzystaj z potencjału kreatywności dziecka. Porozmawiajcie o możliwych sposobach radzenia sobie z lękiem. Ważne, aby choć kilka pomysłów  zostało wymyślonych przez dziecko.  Będą wtedy  przez nie odbierane jako własne i utożsamiane z poczuciem sprawczości i kontroli nad sytuacją.

8) Chwal dziecko
Chwal dziecko za każdy najmniejszy wysiłek podjęty w celu radzenia sobie z lękiem. Powiedz dziecku o swoich uczuciach, o tym jaki jesteś z niego dumny (i dokładnie określ jakie działanie dziecka jest przyczyną odczuwanej przez ciebie dumy). Każda pochwała dodaje skrzydeł, ukierunkowuje dalsze działanie i jest wspaniałą nagrodą za podjęty trud. Pomyśl o tym, jak motywująco pochwały działają też na nas, dorosłych:)

9) Wzmacniaj poczucie kompetencji 

Stwarzaj możliwości i sytuacje, w których dziecko może doświadczyć swojej kompetencji. Zauważaj najmniejsze przejawy samodzielności dziecka i podkreślaj ich wartość pochwałami. Dziecko powinno poczuć, że jest wiele obszarów, w których potrafi sobie poradzić. Pomoże to dziecku zbudować przekonanie, że choć odczuwa lęk, dysponuje zasobami, które pomogą mu go pokonać.

10) Pozwól dziecku pokonywać lęk stopniowo

Warto, aby dziecko podejmowało próby radzenia sobie z lękiem. Unikanie bowiem najczęściej nasila i podtrzymuje problem. Pamiętajmy jednak, że powinny być to próby stopniowe, podzielone na małe kroki i etapy. Nigdy nie powinniśmy bezpośrednio konfrontować dziecka z sytuacją lękotwórczą. Warto przeznaczyć sporą ilość czasu na "trening" i stworzyć dziecku możliwość stopniowego pokonywania lęku. W tym celu możemy zbudować plan systematycznego oswajania malucha z daną sytuacją lękową. Będzie on trochę przypominał drabinę — każdy szczebelek to kolejny krok w pokonywaniu lęku. Ważne, aby przed wprowadzeniem planu w życie wytłumaczyć dziecku, co się będzie działo.  Pokonywanie kolejnych etapów można nagradzać specjalnie przygotowanymi żetonami lub naklejkami.